Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΟΤΙ ΒΛΕΠΟΥΜΕ

Το΄Σπήλαιον του Πλάτωνος είναι ένα από τα αγαπημένα μου κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας . Αναπαριστά την δέσμια ανθρώπινη ζωή που δεν μπορεί να διακρίνει την αλήθεια. Πάντα επίκαιρο θέμα. Απολαύστε το.

... Δες λοιπόν με την φαντασία σου ανθρώπους που κατοικούν μέσα σε μια σπηλιά κάτω από την γη, που να έχει την είσοδό της ψηλά στην οροφή, προς το φως, σε όλο το μήκος της σπηλιάς. Μέσα της να είναι άνθρωποι αλυσοδεμένοι από την παιδική ηλικία στα πόδια και στον αυχένα, καρφωμένοι στο ίδιο σημείο, να βλέπουν μόνο μπροστά τους και να μην μπορούν εξαιτίας των δεσμών να στρέφουν τα κεφάλια τους ολόγυρα. Οι ανταύγειες της φωτιάς που καίει πίσω τους να είναι πάνω και μακρυά από αυτούς. Και ανάμεσα στη φωτιά και στους δεσμώτες, να υπάρχει ένας ανηφορικός δρόμος που πάνω του είναι κτισμένο ένα τοιχάκι, όπως τα παραπετάσματα που τοποθετούν οι θαυματοποιοί για να επιδεικνύουν τα ταχυδακτυλουργικά τους.
Φαντάσου λοιπόν κοντά σε τούτο το τοιχίο ανθρώπους να μεταφέρουν κάθε είδους αντικείμενα που προεξέχουν από το τοιχάκι. Προτομές, πέτρινα και ξύλινα ομοιώματα ζώων και αντικείμενα κατασκευασμένα από κάθε είδους υλικό ενώ από αυτούς που τα μεταφέρουν άλλοι μιλούν και άλλοι μένουν σιωπηλοί.
Νομίζεις ότι αυτοί έχουν δει κάτι άλλο από τους εαυτούς τους και τους υπόλοιπους που είναι μαζί, εκτός από τις σκιές που δημιουργεί η φωτιά στον απέναντί τους τοίχο;
Κι αν θα μπορούσαν να συνομιλούν μεταξύ τους δεν θα έδιναν ονομασίες σε αυτά που βλέπουν ;
Τι θα συνέβαινε, αν το δεσμωτήριό τους τους έστελνε αντίλαλο από τον απέναντι τοίχο κάθε φορά που κάποιος περαστικός μιλούσε; Θα θεωρούσαν ότι αυτό που μιλάει δεν είναι τίποτε άλλο από την φευγαλέα σκιά. Και σε κάθε περίπτωση αυτοί δεν θα νομίζουν τίποτε άλλο σαν αληθινό, παρά τις σκιές των αντικειμένων.

Σκέψου όμως, ποια θα μπορούσε να είναι η λύτρωσή τους από τα δεσμά κι από την αφροσύνη αν τους συνέβαιναν τα εξής: Κάθε φορά που θα λυνόταν κάποιος και αναγκαζόταν ξαφνικά και να βαδίσει και να γυρίσει τον αυχένα και να δει προς το φως, όλα αυτά θα τα έκανε με μεγάλους πόνους και μέσα από τα λαμπυρίσματα δεν θα μπορούσε να διακρίνει εκείνα που μέχρι τότε έβλεπε τις σκιές τους. Τι νομίζεις οτι θα απαντούσε αυτός αν κάποιος του έλεγε ότι ως τότε έβλεπε ανοησίες ενώ τώρα είναι πιο κοντά στο ον και πως έχει στραφεί προς όντα πιο πραγματικά και βλέπει με σωστότερο τρόπο; Και αν του έδειχνε το καθένα από αυτά που περνούσαν ρωτώντας τον τι είναι δεν νομίζεις πως αυτός θα απορούσε και θα νόμιζε πως αυτά που έβλεπε τότε ήταν πιο αληθινά από αυτά που του δείχνουν τώρα;
Και αν τον τραβούσε κανείς με την βία από εκεί, μέσα από δρόμο κακοτράχαλο κι ανηφορικό και δεν τον άφηνε πριν τον τραβήξει στο φως του ήλιου, δεν θα υπέφερε και δεν θα αγανακτούσε πρώτα γιατί τον έσερναν και ύστερα γιατί θα πλημμύριζαν τα μάτια του από την λάμψη του φωτός ώστε θα του ήταν αδύνατο να δει ακόμα κι ένα από αυτά που τώρα ονομάζονται αληθινά;

Έχω την εντύπωση πως θα χρειαζόταν να συνηθίσει αν σκόπεύε να δει τα πράγματα που είναι πάνω. Στην αρχή θα μπορούσε πολύ εύκολα να διακρίνει καλά τις σκιές, μετά πάνω στην επιφάνεια του νερού τα είδωλα των ανθρώπων και των άλλων πραγμάτων και κατόπιν αυτά τα ίδια. Μετά από αυτά, τα αντικείμενα που είναι στον ουρανό και τον ίδιο τον ουρανό θα μπορούσε να δεί ευκολότερα την νύχτα, βλέποντας το φως των άστρων και της σελήνης. Τελευταίο θα μπορούσε νομίζω να δεί τον ήλιο, όχι στην επιφάνεια του νερού ούτε σε κάποια διαφορετική θέση τα είδωλά του, αλλά αυτόν καθ' αυτόν στον δικό του τόπο και παρατηρήσει προσεκτικά τι είδους είναι.
Και μετά θα συλλογιζόταν για εκείνον πώς αυτός είναι που ρυθμίζει τις εποχές και τους χρόνους και που κανονίζει τα πάντα στον ορατό κόσμο, καθώς και ο αίτιος, κατά κάποιο τρόπο, όλων εκείνων που έβλεπαν αυτοί.

Όταν λοιπόν θυμάτε την πρώτη του κατοικία και την εκεί σοφία που είχε αυτός και οι τότε συνδεσμώτες του, δεν νομίζεις πως θα καλοτυχίζει τον εαυτό του για τούτη την αλλαγή κια θα λυπάτε για τους άλλους;
Κι αν υπήρχαν μεταξύ τους τότε κάποιες τιμές και έπαινοι γι αυτόν που θα μπορούσε να διακρίνει πιο καθαρά αυτά που περνούσαν μπροστά από τα μάτια του και γι αυτόν που θα μπορούσε να θυμηθεί ποια συνήθως περνούσαν πρώτα, ποιά μετά και ποιά ταυτόχρονα και έτσι θα μπορούσε να προβλέπει τι θα έρθει στο μέλλον, νομίζεις πως αυτός θα κατεχόταν από επιθυμία και ζήλια για τους τιμημένους και τους κυρίαρχους ή θα είχε πάθει αυτό που λέει ο Ό μ η ρ ο ς " να ήταν ζωντανός στην γη κι ας δούλευε για άλλον, που είναι ο φτωχότερος " και θα προτιμούσε να είχε πάθει τα πάντα, παρά να νομίζει εκείνα που νόμιζε και να ζει έτσι εκεί ;

Και τώρα βάλε στο μυαλό σου το εξής. Αν κατέβει αυτός πάλι και καθίσει στο ίδιο βάθρο δεν θα ξαναγεμίσουν τα μάτια του σκοτάδι, αφού ήρθε ξαφνικά από τον ήλιο;
Αν χρειαζόταν να ανταγωνιστεί αυτός με εκείνους τους παντοτινούς δεσμώτες, λέγοντας την άποψή του σχετικά με τις σκιές, καθόσον η όρασή του ήταν αμβλεία, πριν προσαρμοστούν τα μάτια του, και για να συνηθίσουν δεν θα χρειαζόταν και τόσο μικρός χρόνος, άραγε δεν θα προκαλούσε περιπαικτικά γέλια και δεν θα έλεγαν γι αυτόν πως με το να ανέβει επάνω, γύρισε με καταστρεμμένα τα μάτια και πως δεν αξίζει ούτε να προσπαθήσουν να πάνε πάνω ;
Και αυτόν που θα επιχειρήσει να τους λύσει και να τους ανεβάσει, αν τους δινόταν η ευκαιρία να τον πιάσουν και να τον σκοτώσουν δεν θα τον σκότωναν;

( Πλάτων , Πολιτεία Ζ, για τη βοήθεια στην νεοελληνική απόδοση εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1992 )
Σημ. Ζητώ συγγνώμη απο τον "θείο" Πλάτωνα για την μετατροπή του διαλόγου σε μονόλογο.